Opactwo oo. Benedyktynów w Tyńcu
Opactwo położone jest na wysokim wapiennym wzgórzu, wznoszącym się nad Wisłą, przy dogodnej przeprawie na jej drugi brzeg. Dzięki temu było dobrym miejscem do kontrolowania przewozów przez rzekę i wyśmienitym punktem obronnym.
Kronikarz Jan Długosz i tradycja tyniecka utrzymują, że opactwo założył książę Kazimierz Odnowiciel, który w 1044 roku miał osadzić tu zakon benedyktynów. Opactwo silnie ufortyfikowano w pierwszej połowie XIII wieku i od tej pory wielokrotnie spełniało funkcje warowni broniącej dostępu do Krakowa. Zniszczony kościół odbudowano w stylu gotyckim, w XVI wieku nadano mu renesansowe formy, a wreszcie zbarokizowano (pocz. XVII w.). O dzisiejszym wyglądzie kościoła zadecydowały także zmiany w drugiej połowie XVIII wieku - z tego czasu pochodzi urządzenie wnętrza i monumentalna dwuwieżowa fasada.
Austriacy skasowali opactwo w 1816 roku. W okresie międzywojennym arcybiskup krakowski Adam Stefan Sapieha doprowadził do przekazania opactwa belgijskiemu zakonowi benedyktynów, którzy odnowili działalność zakonu w Tyńcu w 1939 roku. Po drugiej wojnie światowej rozpoczęto prace nad odnowieniem i rekonstrukcją obiektu, które trwają właściwie do dzisiaj. W 2008 roku oddano do użytku dawną bibliotekę, która obecnie mieści Benedyktyński Instytut Kultury. W jego salach wystawienniczych można oglądać zabytkowe eksponaty: fragmenty romańskiej i gotyckiej kamieniarki czy elementy arkad pierwotnego krużganka klasztornego.
Benedyktyński kościół św. św. Piotra i Pawła to jednonawowa budowla z głównie barokowym wyposażeniem. Na uwagę zasługują m.in. chór ponad wejściem i ambona w kształcie łodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Najstarszą widoczną częścią świątyni jest prezbiterium z przełomu XV i XVI wieku. Z tego samego okresu pochodzi także polichromia na południowej ścianie, przedstawiająca Trzech Króli.
Z prezbiterium można przejść na krużganki klasztorne, gdzie myślą powracamy do początków opactwa. Znajdują się tu bowiem odsłonięte, dobrze zachowane mury romańskiego kościoła, wzniesionego w drugiej połowie XI wieku z niewielkiej wapiennej kostki.
